RMPB - Podstawowe informacje

Anatomia przedniej ściany brzucha

Znajomość anatomii mięśni przedniej ściany jamy brzusznej jest kluczowym elementem warunkującym nie tylko wiedzę na temat mechaniki powstałych dysfunkcji ale także dobór  indywidualnej oraz skutecznej terapii. 

W obrębie jamy brzusznej wyróżnia się ścianę górną, przednią, tylną oraz boczną. 

• W części górnej dochodzi do połączenia z klatką piersiową za pośrednictwem wpuklającej się przepony, która stanowi ważne ogniwo w terapii rozejścia mięśnia prostego brzucha.
• Ściana przednia utworzona jest przez mięsień prosty brzucha oraz mięsień piramidowy. 
• Ściana tylna zbudowana jest z mięśnia: czworobocznego lędźwi, lędźwiowego większego oraz lędźwiowego mniejszego. 
• Ściana boczna zbudowana jest z mięśni skośnych brzucha (wewnętrznego oraz zewnętrznego),  a także niezmiernie ważnego mięśnia poprzecznego
• W części dolnej jama brzuszna przechodzi bezpośrednio w miednicę.

Mnogość mięśni wchodzących w obręb jamy brzusznej pokazuje, że terapia rozejścia mięśnia prostego brzucha nie może ograniczać się jedynie do jednej konkretnej struktury. Oczywiście jak w każdym przypadku są struktury odgrywające kluczową rolę oraz te, które stanowią jedynie element uzupełniający. 
Aby lepiej zrozumieć specyfikę problemu rozejścia mięśnia prostego należy zapoznać się ze szczegółową budową każdego mięśnia osobno, a także jego funkcją oraz rolą w terapii rozejscia mi8eśni prostych brzucha (RMPB).

Mięsień prosty brzucha

Pomimo tego, że problem rozejścia bezpośrednio go dotyczy, to jednak w samej terapii  nie odgrywa on kluczowej roli przynajmniej w pierwszym etapie.
Mięsień ten rozpoczyna się na wyrostku mieczykowatym mostka, przedniej powierzchni chrząstek żeber V-VI, a także więzadłach żebrowo - mieczykowatych. W końcowym odcinku dochodzi do górnej gałęzi kości łonowej oraz przedniej powierzchni spojenia łonowego. 
Charakterystyczną cechą mięśnia prostego brzucha są tzw. smugi ścięgniste, których liczba waha się od 3-4.  Struktury te oznaczają miejsca zrostu mięśnia prostego z blaszką przednią jego pochewki. 
Funkcja mięśnia prostego brzucha to przede wszystkim zginanie tułowia do przodu poprzez zbliżenie do siebie wyrostka mieczykowatego oraz spojenia łonowego. W zależności od tego  który z przyczepów jest ustalony pozycją ciała możemy wpłynąć na ruch w obrębie klatki piersiowej bądź miednicy oczywiście za pośrednictwem mięśnia prostego brzucha. W przypadku pozycji leżenia tyłem z ustabilizowanymi kończynami dolnymi dochodzi do uniesienia klatki piersiowej do położenia analogicznego jak w przypadku pozycji siedzącej. Ustabilizowanie klatki piersiowej umożliwia uniesienie miednicy oraz kończyn dolnych. W pozycji zwisu mięsień prosty wraz z mięśniami kończyn dolnych umożliwiają ich wznos do poziomu bądź powyżej niego. 
Ponadto warto zapamiętać, że za unerwienie mięśnia prostego brzucha odpowiadają nerwy międzyżebrowe od VI-XII. 

Pochewka mięśnia prostego brzucha

Jej podstawową funkcją jest utrzymanie mięśnia w przyśrodkowej partii brzucha, równolegle w stosunku do kresy białej. Struktura ta została utworzona przez rozcięgna trzech koncentrycznie ułożonych par mięśni płaskich, które stanowią podstawowy element budowy ściany jamy brzusznej. Rozcięgna te ułożone są zarówno na przedniej jak i tylnej powierzchni mięśnia prostego tworząc tzw. pochewkę. Anatomicznie można wyróżnić przednią oraz tylną ścianę (blaszkę) pochewki co bezpośrednio wpływa na różnicę w jej budowie na odcinku powyżej oraz poniżej pępka.

Budowa pochewki mięśnia prostego na odcinku pomiędzy wyrostkiem mieczykowatym a pępkiem stanowiącym 2/3 odległości pomiędzy wyrostkiem mieczykowatym a spojeniem łonowym.

• Ściana przednia pochewki została utworzona przez:

1. rozcięgno mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha
2. blaszkę przednią rozcięgna mięśnia skośnego wewnętrznego brzucha

• Ściana tylna pochewki została utworzona przez:

1. blaszkę tylną rozcięgna mięśnia skośnego wewnętrznego brzucha
2. część górną rozcięgna mięśnia poprzecznego brzucha
3. powięź poprzeczną

Budowa pochewki mięśnia prostego na odcinku pomiędzy pępkiem a spojeniem łonowym stanowiącym 1/3 odległości pomiędzy wyrostkiem mieczykowatym a spojeniem łonowym.

• Ściana przednia utworzona jest przez:

1. rozcięgno mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha
2. rozcięgno mięśnia skośnego wewnętrznego brzucha 
3. cześć dolną rozcięgna mięśnia poprzecznego brzucha

• Ścianę tylna pochewki mięśnia prostego brzucha na tym odcinku stanowi kresa łukowata przebiegając poniżej pępka co oznacza że w tej partii mięsień przylega bezpośrednio do powięzi poprzecznej.

Blaszka przednia oraz tylna łączą się ze sobą na obu krańcach mięśnia prostego natomiast w linii pośrodkowej ich włókna splatają się ze sobą tworząc istotną klinicznie strukturę tzw. kresę białą. 
Analizując budowę pochewki mięśnia prostego można zauważyć dysproporcję w budowie pomiędzy górnym i dolnym odcinkiem szczególnie w przedniej ścianie. Ze względu na to, że w dolnym odcinku ściana przednia utworzona została przez wszystkie 3 mięśnie struktura jej jest mocniejsza oraz grubsza co bezpośrednio przekłada się na jej moc. 
Zaburzenia w obrębie pochewki  mają bezpośredni wpływ na powstanie rozejścia mięśnia prostego brzucha w wyniku którego trzewia uwypuklają tą część jamy brzusznej która nie jest osłonięta mięśniami, mowa tu oczywiście o kresie białej. 

Kresa biała (linea alba) 

To silne pasmo ścięgniste, które przebiega pośrodkowo od wyrostka mieczykowatego mostka do spojenia łonowego w przestrzeni pomiędzy przyśrodkowymi brzegami obu brzuśców mięśnia prostego brzucha. Kresa biała powstała na skutek skrzyżowania się prawej oraz lewej strony włókien rozcięgien mięśni :

• skośnego zewnętrznego
• skośnego wewnętrznego 
• poprzecznego brzucha.

Analizując budowę kresy białej należy zwrócić uwagę na tzw. szczelinki występujące w miejscu połączenia się włókien na przestrzeni powyżej pępka. Może to skutkować zmniejszeniem odporności w tym rejonie. Przestrzeń poniżej pępka jest znacznie węższa a same włókna nie są tak rozproszone dzięki czemu jakość kresy jest znacznie lepsza. 

Mięsień poprzeczny brzucha

Swój początek ma na wewnętrznych powierzchniach chrząstek żeber VII – XII następnie biegnie wzdłuż powięzi biodrowo – lędźwiowej kolejno do wargi wewnętrznej grzebienia biodrowego a także więzadła  pachwinowego. Ponadto w rejonie bocznego brzegu mięśnia prostego brzucha rozcięgno przechodzi w tzw. kresę półksiężycowatą.  
Mięsień poprzeczny za pośrednictwem poziomo ułożonych włókien zwęża przestrzeń pomiędzy jamą brzuszną a dolną częścią klatki piersiowej wpływając w sposób bezpośredni na  wytworzenie tłoczni brzusznej. Mięsień ten w sposób czynny bierze także udział w fazie wydechu. 
Unerwienie  pochodzi od nerwów międzyżebrowych VII-XII, nerwu biodrowo- podbrzusznego a także nerwu biodrowo-pachwnowego. 

Mięsień skośny zewnętrzny brzucha 

Swój początek ma na powierzchni żeber V-XII oraz na wardze zewnętrznej grzebienia biodrowego. Jego włókna biegną skośnie w kierunku przednio dolnym, płynnie przechodząc w rozcięgno, które przebiega do przodu od mięśnia prostego brzucha, kończąc się w kresie białej. Dolny jego brzeg współtworzy więzadło pachwinowe, a ponadto dzieli się na dwie odnogi - boczną i przyśrodkową. Powstała pomiędzy nimi szczelina w części przyśrodkowej jest otwarta tworząc pierścień pachwinowy powierzchowny. Jego dolne ograniczenie tworzy więzadło zagięte utworzone przez włókna więzadła pachwinowego biegnące w kierunku kresy białej. 
Mięsień skośny brzucha zewnętrzny zaopatrywany jest przez nerwy międzyżebrowe V-XII, nerw biodrowo-podbrzuszny oraz nerw biodrowo-pachwinowy.

Funkcja omawianego mięśnia to przede wszystkim:

• boczne zgięcie kręgosłupa z jednoczesnym skręceniem tułowia w stronę przeciwną
• zgięcie kręgosłupa w kierunku przednim w przypadku obustronnego skurczu
• pomocniczy mięsień wydechowy. 

Mięsień skośny brzucha wewnętrzny

Jego początek znajduje się na powięzi piersiowo-lędźwiowej przyczepiając się następnie do kresy pośredniej grzebienia biodrowego oraz bocznej części więzadła pachwinowego. Włókna przebiegają w kierunku przednio-górnym częściowo przyczepiając się do dolnych żeber X-XII. Znaczna większość włókien mięśniowych przechodzi w rozcięgno dzielące się na dwie blaszki tuż powyżej pępka. Blaszka przednia biegnąca do przodu od mięśnia prostego brzucha oraz tylna tzw. głęboka biegnąca w kierunku tylnym wchodząca w skład ściany tylnej pochewki mięśnia prostego brzucha. W rejonie poniżej pępka obie blaszki współtworzą ścianę przednią pochewki mięśnia prostego a krzyżując się z włóknami strony przeciwnej łączą się w kresie białej. 
Funkcja mięśnia skośnego brzucha wewnętrznego to:

• zginanie kręgosłupa w kierunku bocznym z jednoczesnym skrętem tułowia w stronę kurczącego się mięśnia
• zginanie kręgosłupa w kierunku przednim przy obustronnym skurczu mięśnia.

Mięsień skośny brzucha zewnętrzny zaopatrywany jest przez nerwy międzyżebrowe X-XII, nerw biodrowo-podbrzuszny oraz nerw biodrowo-pachwinowy.

Mięśnie brzucha tworzą silną a zarazem elastyczną ścianę, która może się rozciągać bądź kurczyć. Ma to istotne znaczenie dla prawidłowego oddychania gdyż w wyniku skurczu mięśni dochodzi do wytworzenia ucisku na zawartość jamy brzusznej który powoduje przesunięcie trzewi ku górze umożliwiając uniesienie rozluźnionej przepony. Dochodzi do jej wpuklenia w obszar klatki piersiowej, zmniejszenia jej objętości a finalnie zapoczątkowania fazy wydechu. W trakcie rozkurczu mięśni brzucha dochodzi do kurczenia się przepony, która wypiera trzewia jamy brzusznej w kierunku dolnym tworząc fazę wdechu. 

Analizująć funkcję poszczególnych mięśni oraz ich współdziałanie, okazuje się jak istotna dla rehabilitacji rozejścia mięśnia prostego brzucha jest praca nie na pojedynczej strukturze, lecz z całym organizmem. Przywrócenie balansu mięśniowo - powięziowego jest kluczowym elementem, który należy podkreślić rozpoczynając walkę z Diastasis Recti.